De klas als spiegel van de samenleving

22/11/2025 - Dirk Sloots

Scholen zijn meer dan plekken waar les wordt gegeven. In de klas, op het plein en in de gangen leren kinderen iets wat minstens zo belangrijk is als taal of rekenen: samenleven. Ze ontmoeten verschil, oefenen met samenwerking en ontdekken wat het betekent om rekening te houden met elkaar. De klas is de eerste mini-samenleving waarin kinderen leren wat het betekent om deel uit te maken van een groter geheel.

Twee systemen, één samenleving

Toch zijn er nog altijd duidelijke scheidslijnen binnen ons onderwijssysteem. Kinderen in het regulier onderwijs en het speciaal onderwijs groeien vaak grotendeels gescheiden op. Ondanks de invoering van passend onderwijs in 2014 blijven veel leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte buiten beeld van hun leeftijdsgenoten. Die scheiding is soms nodig, maar heeft ook een prijs: het contact tussen groepen blijft uit, en daarmee ook de kans om elkaar echt te leren kennen.

Geen pleidooi tegen speciaal onderwijs

Dit is geen pleidooi tegen het bestaan van speciaal onderwijs. Juist voor sommige kinderen is het essentieel om onderwijs te krijgen in een veilige, op maat gemaakte omgeving. Maar als samenleving kunnen we méér doen om de kloof tussen onderwijssoorten te overbruggen. Niet door alles te mengen, maar door bruggen te bouwen. Want verschil mag nooit een reden zijn voor blijvende afzondering.

Ontmoeting is het begin van inclusie

Inclusie begint niet op papier, maar in de praktijk. Niet door beleid, maar door mensen. Wanneer kinderen elkaar tijdens hun schooljaren niet of nauwelijks ontmoeten, wordt het later lastiger om vanzelfsprekend met verschil om te gaan. Samenleven leer je van jongs af aan. Door met elkaar te spelen, te leren, en te vieren. Daar ontstaat niet alleen begrip, maar ook verbondenheid.

Gedeeld schoolklimaat, gedeelde toekomst

We zouden kunnen toewerken naar scholen waar regulier en speciaal onderwijs elkaar ontmoeten  onder één dak of in gedeelde ruimtes. Zelfs als de lessen gescheiden blijven, kunnen gezamenlijke pauzes, vieringen of projecten bijdragen aan een cultuur van herkenning. De sociale wetenschap laat zien dat juist deze goed begeleide contactmomenten zorgen voor minder vooroordelen en meer wederzijds begrip.

Wat vraagt dit van ons?

Zo'n beweging vraagt niet alleen visie, maar ook lef. Het vraagt om samenwerking tussen leraren, ouders, schoolleiders en beleidsmakers. Niet elk kind past in elke vorm  dat moeten we blijven erkennen. Maar verschil mag geen reden zijn om van jongs af aan langs elkaar heen te leven. We mogen van het onderwijs verwachten dat het niet alleen kennis overdraagt, maar ook sociale samenhang bevordert.

Wat we zaaien, zullen we oogsten

Wie investeert in ontmoeting op school, investeert in een samenleving waarin mensen elkaars verhaal kennen voordat ze erover oordelen. Kinderen die opgroeien met verschil, zullen later ook beter omgaan met diversiteit. Voor hen is inclusie dan geen project, maar gewoon de manier waarop je met elkaar omgaat.

De klas is meer dan een lokaal. Het is het begin van hoe we samenleven. Wat we daar zaaien, zullen we als maatschappij oogsten.