strijd tussen veiligheid en vrijheid

05/12/2025 - Yoeri Schoens Student Geschiedenis Radboud Universiteit

Bij de Jonge Liberalen, de jongerenafdeling van de Belgische politieke partij Open VLD raken ze er maar niet over uitgepraat: EU CHATCONTROL, de nieuwe conceptwetgeving van de Europese Unie tegen de verspreiding van kinderpornografie. Op sociale media gaan veel spookverhalen rond over deze wet. Voor- en tegenstanders vliegen elkaar geregeld in de haren over privacy en veiligheid. Aanvankelijk zou bij de Raad van de Europese Unie op 12 september een stemming plaatsvinden over dit voorstel, maar die werd uitgesteld door kritiek van enkele lidstaten, waaronder Nederland. Daarom is het bijzonder dat er over dit onderwerp in Nederland geen actief debat gaande is, ook is het geen onderdeel van de verkiezingscampagne. Na een klein onderzoekje blijkt dat geen enkele partij hier een punt van heeft gemaakt in het partijprogramma. Dit vind ik een zorgwekkende zaak, aangezien deze wet veel controversiële inhoud bevat.

Op 9 september 2025 werd er door meer dan 700 wetenschappers een gezamenlijke brief 

gestuurd naar het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. In deze brief

spraken zij hun oprechte zorgen uit over de zogenaamde Child Sexual Abuse Regulation. Deze

wet maakt het mogelijk dat, door middel van kunstmatige intelligentie, voorheen end-to-end

versleutelde afbeeldingen door een algoritme gecontroleerd worden.

Communicatiemiddelen zoals WhatsApp en Signal worden dus ontdaan van hun versleutelde

berichten om zo toezicht te kunnen houden op alle afbeeldingen die via deze diensten

verstuurd worden. Volgens de beleidsmakers is dat om kindermisbruik en

kindersekstoerisme op grotere schaal te kunnen bestrijden. De beoordeling van deze

hoeveelheden aan beeldmateriaal wordt gedaan door nieuwe vormen van kunstmatige

intelligentie die functioneert op basis van algoritmes. Het is de bedoeling dat er dan op een

snelle en efficiënte manier een scheiding gemaakt kan worden tussen verdachte

afbeeldingen en niet-verdachte afbeeldingen. Op het moment dat de kunstmatige

intelligentie dan een verdachte afbeelding ontdekt, wordt deze direct doorgestuurd naar de

politie. Belangrijk om te weten is dat het hier gaat om een afgezwakte versie van de originele

wetgeving. In zijn originele vorm zouden niet alleen afbeeldingen gecontroleerd worden door

deze algoritmen, maar ook alle reguliere chatberichten, waaronder tekst en

audiofragmenten. Door aanhoudend verzet van lidstaten heeft deze aanvankelijke wetsvorm

geen ingang gevonden.

Dagelijks gaat het om miljarden berichten en afbeeldingen die verstuurd worden via deze

communicatieplatformen. Daar zit dan ook direct het eerste pijnpunt. In de brief van de

wetenschappers wordt duidelijk dat de detectie van kunstmatige intelligentie op deze

enorme schaal zeer onbetrouwbaar is. Zelfs als er een betrouwbaarheidspercentage van

meer dan 99% gehaald wordt, dan worden er nog steeds duizenden vals positieve meldingen

gedaan van kindermisbruik of kindersekstoerisme. Zo een vals positieve melding kan voor

slachtoffers grote gevolgen hebben, die soms wel jaren naslepen om hun naam na zo een

melding weer te kunnen zuiveren. Daarnaast halen de wetenschappers aan dat deze manier

van filteren zeer makkelijk te omzeilen is. Het wijzigen van enkele bits in een afbeelding is

genoeg om de slimste kunstmatige intelligentie te passeren. De strekking van hun betoog zal

inmiddels wel duidelijk geworden zijn, maar deze vorm van kunstmatige intelligentie is ook

nog eens vatbaar voor grootschalige dataleks, waarbij grote hoeveelheden persoonlijke

informatie door criminelen gestolen en doorverkocht kan worden.

Volgens deze wetenschappers kan deze wetgeving in de praktijk nooit worden

uitgevoerd. Het is veel te onnauwkeurig en onveilig voor de gebruikers van alle

communicatiediensten.

Aan deze wet hangen niet alleen technische bezwaren, maar ook morele bezwaren. Kan het

dat een supra-nationalistische organisatie, zoals de Europese Unie, deze zware

surveillanceregel oplegt? Het is namelijk niets nieuws dat de overheid vrijheidsbeperkende

maatregelen oplegt onder het mom van een nobel doel, in dit geval het bestrijden van

kindermisbruik. Echter staat het doel in geen enkele verhouding tot de middelen die ingezet

worden. De versleutelde privéfoto’s van alle Europeanen worden blootgesteld aan

geautomatiseerde controle die gestuurd wordt door kunstmatige intelligentie. Als je dit tien

jaar geleden uitgesproken had, zou het meer in de buurt komen van een dystopische

sciencefiction. Dit is natuurlijk een beetje een extreme term, maar deze ontwikkeling is wel

onderdeel van een patroon in Europese wetgeving. Steeds vaker wordt individuele privacy

aan de kant geschoven voor centrale controle, onder het mom van een efficiënte

bureaucratie, terwijl dit bij uitstek een kenmerk is waar Brussel juist niet om bekend staat.

Mijn mening is dat de vrijheid van het individu door deze nieuwe wetgeving fundamenteel

aangetast wordt. Het gevoel van vrije expressie via communicatiediensten wordt hier actief

door ondermijnd. Het feit dat het gehele afbeeldingsverkeer aan controle wordt

onderworpen, en daarmee de individuele privacy wordt geschonden, is al vrijheidsbeperkt in

zichzelf. Daarbij komt nog eens dat er met deze manier van scannen duizenden vals positieve

meldingen per dag gedaan worden die grote gevolgen kunnen hebben voor onschuldige

individuen.

Deze wetgeving tast de grondbeginselen aan van de vrijheid en de waardigheid van het

individu. De Nederlandse regering zou daarom een vuist moeten maken tegen deze

vrijheidsbeperkende maatregelen. Een land dat zo hoog opgeeft over privacy en

mensenrechten, mag niet zwijgen wanneer diezelfde waarden in het gedrang komen.